"Yên Mô cảnh đẹp tuyệt vời
Cao cao mái đỏ bời bời đồng xanh
Ghé thăm chiếu Xẩm trăng thanh
Lắng nghe tiếng Xẩm năm canh nhớ người".
Đó là bốn câu thơ mà nhiều người dân xã Yên Phong, huyện Yên Mô vẫn luôn tự hào ngâm nga khi có ai đó hỏi thăm về quê hương mình. Mặc dù kinh tế chưa khấm khá, song Yên Phong luôn tích cực trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa trong đó có nghệ thuật hát Xẩm-di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Giữa vòng quay cuộc sống hối hả thế nhưng khi đến với miền quê này, người ta dễ dàng bắt gặp những "chiếu Xẩm" đang say mê luyện tập từ sáng tới khuya. Ở nơi đó, những giới hạn về không gian, thời gian hay tuổi tác không còn là rào cản mà trở thành động lực để mỗi người thêm yêu và gắn bó với Xẩm nhiều hơn.
Trong căn nhà đơn sơ của bà Nguyễn Thị Mận, con gái cố nghệ nhân Hà Thị Cầu, Chủ nhiệm CLB Hát xẩm Hà Thị Cầu, xã Yên Phong lúc nào cũng âm vang tiếng hát, gõ phách, kéo nhị. Bà Mận cho biết: Được sự quan tâm của các cấp, các ngành, địa phương, năm 2021, CLB hát Xẩm Hà Thị Cầu được thành lập.
Từ đó đến nay, nơi đây trở thành địa chỉ sinh hoạt, luyện tập, truyền dạy thường xuyên cho những người yêu Xẩm. Từ những cụ gần 80 tuổi đến những em nhỏ chỉ mới 7-8 tuổi, ai cũng say mê và có một tình yêu đặc biệt với Xẩm. Những chiếu Xẩm dần trở lại và xuất hiện nhiều hơn với người dân và được đón nhận nồng nhiệt hơn.
Theo đồng chí Nguyễn Xuân Đĩnh, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Phong, từ khi bắt tay xây dựng nông thôn mới (NTM), diện mạo xã có nhiều thay đổi tích cực. Thành quả này có sự đóng góp, thúc đẩy to lớn từ phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa. "Mặt trận" văn hóa luôn được địa phương chú trọng thực hiện nhằm huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và sự ủng hộ của người dân, tạo tiền đề, động lực thực hiện các tiêu chí khác.
Nhờ đó đến nay xã đã đạt 8/10 tiêu chí, phấn đấu về đích NTM nâng cao vào năm 2025. Phát triển các giá trị văn hóa, biến văn hóa trở thành nguồn nội lực quan trọng phục vụ nhiệm vụ xây dựng NTM cũng là lựa chọn của nhiều địa phương trên địa bàn huyện Yên Mô.
Đồng chí Lã Phú Trung, Trưởng phòng Văn hóa-Thông tin huyện Yên Mô cho biết: Yên Mô là vùng đất cổ, giàu truyền thống cách mạng và ken dày những trầm tích văn hóa. Trên địa bàn hiện có 71 di tích lịch sử đã được xếp hạng, trong đó có 11 di tích cấp quốc gia, 60 di tích cấp tỉnh.
Ngoài ra, trong quá trình phát triển, các thế hệ người dân Yên Mô còn sáng tạo các di sản văn hóa vô cùng quý giá, đó là các công trình kiến trúc, nghệ thuật hát Xẩm, lễ hội, làng nghề cổ… còn tồn tại cho đến ngày nay. Mặc dù các điều kiện còn nhiều khó khăn, nguồn lực kinh tế hạn chế, tuy nhiên với việc chú trọng bảo tồn bản sắc văn hóa, coi văn hóa là nguồn lực nội sinh, là "sức mạnh mềm" khơi dậy ý chí, khát vọng, tinh thần đoàn kết trong Nhân dân đã góp phần quan trọng đưa huyện Yên Mô hoàn thành các tiêu chí trong tiến trình xây dựng huyện NTM nâng cao.
Thời gian qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền huyện đã ban hành nhiều nghị quyết, chính sách nhằm phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ trên địa bàn, tiêu biểu là Đề án 03/ĐA-UBND ngày 15/6/2023 của UBND huyện về hỗ trợ các CLB hát Xẩm, hát Chèo và đội văn nghệ hát Xẩm, hát Chèo huyện Yên Mô giai đoạn 2023-2025. Các chính sách đã tạo động lực mạnh mẽ, khuyến khích các tầng lớp nhân dân tham gia bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa ở địa phương.
Hoạt động giao lưu, biểu diễn văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao được tổ chức thường xuyên, sôi nổi, thiết chế văn hóa không ngừng được quan tâm xây dựng. Đến nay, 16/16 xã có nhà văn hóa đạt tiêu chuẩn; 232/232 thôn xóm có nhà văn hóa và khu thể thao phục vụ cộng đồng.
Huyện đã có khu công viên cây xanh với diện tích 17.000 m2 gắn liền với dự án khu trung tâm thể dục thể thao đang trong quá trình hoàn thiện đưa vào sử dụng. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa được triển khai đồng bộ, Nhân dân đoàn kết, thi đua lao động sản xuất, phát triển kinh tế, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ.
"Nhờ khơi dậy được sức mạnh nội sinh trong thực hiện tiêu chí văn hóa đã góp phần thúc đẩy các tiêu chí khác cùng phát triển, đưa Yên Mô hoàn thành các tiêu chí trong xây dựng huyện NTM nâng cao. Đến nay 100% xã của huyện đều đạt chuẩn NTM giai đoạn 2021-2025 về văn hóa; thị trấn Yên Thịnh đạt chuẩn đô thị văn minh và huyện Yên Mô đã hoàn thiện tiêu chí văn hóa theo tiêu chí về huyện NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025. Đây là những kết quả thể hiện sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp; sự tham gia tích cực của các tổ chức, doanh nghiệp, đặc biệt là sự đồng lòng, ủng hộ của cộng đồng dân cư-những người đóng vai trò chủ thể của tiến trình xây dựng NTM, NTM nâng cao ở địa phương", đồng chí Lã Phú Trung cho biết thêm.
Từ những thành quả hôm nay chính là động lực, niềm tin và sức mạnh để mỗi thế hệ người dân Yên Mô tiếp tục bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của quê hương. Từ đó xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, đưa Yên Mô ngày càng vững bước phát triển.