Trải qua 89 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng, DQTV Việt Nam nói chung, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ DQTV nói riêng luôn một lòng trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân, chiến đấu kiên cường, mưu trí, dũng cảm, sáng tạo trong lao động, học tập, công tác, lập nhiều chiến công to lớn, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, với điều kiện hết sức khó khăn, gian khổ, bằng các loại vũ khí thô sơ, tự tạo và vũ khí lấy được của địch, phải đương đầu với quân đội viễn chinh của thực dân Pháp được trang bị vũ khí hiện đại, nhưng lực lượng dân quân, du kích và tự vệ đã cùng nhân dân xây dựng làng, xã chiến đấu, kiên cường bám đất, bám dân, bám địa bàn, tiêu hao, tiêu diệt một bộ phận lớn quân địch, phá tề, trừ gian, giữ vững làng, xã, góp phần to lớn vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược mà đỉnh cao là Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu".
Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975), với tính chất của cuộc chiến tranh vô cùng ác liệt, địch đã sử dụng nhiều vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, trong khi vũ khí, trang bị kỹ thuật của Quân đội ta mặc dù có được cải tiến so với trước, nhưng địch vẫn chiếm ưu thế. Với phương châm lấy ít địch nhiều, lấy thô sơ đánh hiện đại, lực lượng DQTV đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực, xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, góp phần bắn rơi nhiều máy bay địch.
Kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, riêng DQTV đã độc lập bắn rơi hàng trăm máy bay các loại, bắt sống hàng trăm tên giặc lái và hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến địch.
Trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, lực lượng DQTV đã huy động hàng triệu lượt người tham gia xây dựng tuyến phòng thủ biên giới; phối hợp chiến đấu và phục vụ chiến đấu, góp phần quan trọng vào thắng lợi cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.
Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, DQTV là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác; là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân; là lực lượng bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương, cơ sở khi có chiến tranh. Đặc biệt, dân quân biển đã thực sự là lực lượng quan trọng phối hợp đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo…, góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ xung đột vũ trang, phát triển kinh tế…
Phát huy truyền thống, trong những năm qua, Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh đã tích cực, chủ động tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh tập trung xây dựng lực lượng DQTV theo hướng "vững mạnh, toàn diện, rộng khắp". Từ Bộ CHQS tỉnh đến các đơn vị cơ sở thường xuyên quan tâm nâng cao chất lượng tổng hợp, tập trung xây dựng lực lượng cơ động tại chỗ và lực lượng rộng rãi với số lượng và tỉ lệ phù hợp, có cơ cấu tổ chức hợp lý, bảo đảm lực lượng DQTV có đủ các thành phần binh chủng, quy mô tổ chức biên chế phù hợp với từng địa phương.
Cùng với lực lượng DQTV cả nước, trong giai đoạn cách mạng mới, lực lượng DQTV tỉnh Ninh Bình ngày càng khẳng định được vị trí, vai trò chiến lược trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng - quân sự địa phương trong tình hình mới, là lực lượng nòng cốt trong phòng, chống thiên tai và giữ gìn an ninh chính trị, TTATXH ở từng địa phương, cơ sở. Hiện nay, tỉnh Ninh Bình đã xây dựng được 322 cơ sở DQTV (trong đó dân quân 143 cơ sở; tự vệ 179 cơ sở) với 15.833 người, đạt tỷ lệ 1,57% so với dân số.
Song song với việc tổ chức xây dựng lực lượng DQTV, công tác huấn luyện không ngừng được đổi mới về nội dung, huấn luyện sát với thực tế. Hằng năm, trước khi bước vào huấn luyện, Bộ CHQS tỉnh căn cứ hướng dẫn công tác huấn luyện chiến đấu của Bộ Tham mưu Quân khu 3 để cụ thể hóa ban hành các văn bản chỉ đạo về việc tổ chức tập huấn cán bộ; xây dựng kế hoạch chỉ đạo huấn luyện DQTV cho từng đối tượng, bảo đảm nội dung, thời gian, chương trình, giáo án, cơ sở vật chất, mô hình học cụ.
Quá trình huấn luyện thực hiện tốt phương châm ''Cơ bản, thiết thực, chất lượng", kết hợp huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, huấn luyện với công tác dân vận, tổ chức huấn luyện chặt chẽ, tăng cường kiểm tra, hội thi, hội thao, nâng cao chất lượng huấn luyện.
Đồng thời, lấy đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ là khâu then chốt; tập trung huấn luyện dân quân cơ động, dân quân binh chủng; không ngừng nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng DQTV đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng - an ninh ở địa phương.
Thông qua việc thực hiện nhiệm vụ, lực lượng DQTV đã trở thành lực lượng nòng cốt trong thực hiện các cuộc vận động, các phong trào ở địa phương. Theo đó, lực lượng DQTV thường xuyên duy trì các chế độ sẵn sàng chiến đấu; phối hợp với lực lượng công an và các lực lượng khác tuần tra, canh gác bảo vệ các mục tiêu được phân công; tham gia giải quyết nhiều vụ việc mâu thuẫn nảy sinh ở cơ sở, không để xảy ra "điểm nóng", góp phần giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội tại địa phương…
Đồng thời, tích cực tham gia xây dựng nông thôn mới, phong trào "Đền ơn đáp nghĩa"...; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền về nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương; chính sách hậu phương quân đội.
Đặc biệt, lực lượng DQTV của tỉnh đã thực hiện tốt vai trò trong phòng, chống dịch Covid-19, là LLVT quần chúng, không thoát ly sản xuất, công tác, lực lượng DQTV, vừa hoàn thành chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh ở địa phương, cơ sở, vừa dành thời gian để xây dựng, củng cố lực lượng vững mạnh, thực sự là lực lượng nòng cốt trong xây dựng thế trận, xây dựng KVPT, xây dựng cụm an toàn làm chủ - sẵn sàng chiến đấu, trong phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, phòng cháy, chữa cháy rừng, bảo vệ rừng...
Để tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV ngày càng vững mạnh, Đảng ủy Quân sự tỉnh tiếp tục làm tốt công tác tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật về xây dựng lực lượng DQTV, đặc biệt là triển khai có hiệu quả Luật DQTV; thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, bồi dưỡng, tập huấn pháp luật về DQTV bằng nhiều hình thức, phương pháp cho các đối tượng, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ trì các cấp và đội ngũ cán bộ quân sự ở cấp xã, cơ quan, tổ chức.
Tập trung xây dựng chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn trong sạch, vững mạnh. Tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn và nâng cao chất lượng cán bộ, đảng viên trong lực lượng DQTV. Tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay", gắn với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ" và phong trào thi đua "Chung sức xây dựng nông thôn mới".
Phát huy truyền thống vẻ vang qua 89 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng DQTV, với truyền thống đầy tự hào của DQTV Việt Nam, mỗi cán bộ, chiến sĩ DQTV trên quê hương Ninh Bình không ngừng rèn luyện, phấn đấu, tích cực huấn luyện, hăng hái lao động sản xuất, góp phần xây dựng lực lượng ngày càng trưởng thành, lớn mạnh, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước, nhân dân và những phần thưởng cao quý mà Đảng và Nhà nước đã trao tặng.